Agrega nedir?

Beton üretiminde kullanılan kum, çakıl, kırmataş gibi malzemelerin genel adı agregadır. Beton içinde hacimsel olarak %60-75 civarında yer işgal eden agrega önemli bir bileşendir. Agregalar tane boyutlarına göre ince (kum, kırma kum.. gibi) ve kaba (çakıl, kırmataş… gibi) agregalar olarak ikiye ayrılır.

Kalker, aynı zamanda kireçtaşı olarak da bilinir. Okyanus ya da denizlerin havzalarında erimiş kireçlerin dibe çökerek taşa dönüşmesiyle kalker (kireçtaşı) meydana gelir. Bu çökelme binlerce yıl sürer. Kireç taşları, günümüzde inşaat sektöründen sonra en çok çimento yapımında hammadde olarak kullanır.

Kireç taşı, yani kalker, kirecin hammaddesidir. Bunun dışında çimentonun da %60-70 oranında hammaddesi kalkerdir. İnşaat sektöründe sıkça tercih edilen kalker; aynı zamanda soda üretiminde, cam endüstrisinde ve şeker üretiminde de kullanılır. Kimyasal bileşiminde en az %90 kalsiyum karbonat (CaCO₃) vardır. 

Agregalar:
Kaynaklarına göre, doğal ve yapay olmak üzere iki,
Özgül ağırlık veya birim ağırlıklarına göre normal, hafif ve ağır agregalar olmak üzere üç,
Tane büyüklüklerine göre ise ince ve iri agrega olmak üzere iki sınıfa ayrılırlar.

Doğal agrega, taş ocaklarından, nehirlerden, denizlerden, teraslardan ve göllerden elde edilen kırılmış veya kırılmamış yoğun yapılı agregadır.

Yapay agrega ise yüksek fırın cürufu gibi sanayi ürünü olan kırılmış veya kırılmamış agregalardır.
Yoğunluğu 2000 ile 3000 kg/m3 arasında olan agregalar Normal agrega, yoğunluğu 2000 kg/m3’den küçük olanlar hafif agrega, yoğunluğu 3000 kg/m3 den büyük olan agregalarda ağır agrega şeklinde tanımlanır.

Tane büyüklüğü 4 mm’den küçük olan agregalar “ince agrega”, tane büyüklüğü 4 mm’den büyük olan agregalar ise “iri agrega” olarak tanımlanır.

Nerelerde Kullanılır?

Kireç taşı geçmişten günümüze kadar birçok farklı alanda kullanılmıştır. Günümüzde de farklı sektörlerde kullanılmaya da devam etmektedir. Sıklıkla inşaat sektöründe kullanılan kireç taşı; evlerin, köprülerin ya da yolların temelinde tercih edilir. Bunun dışında inşaatlarda kullanılan çimento gibi yapı malzemelerinin de yapılması için en temel hammaddelerden bir tanesi olarak kalker kullanılır.  Beton dökme işlemlerinde ve asfalt yolların yapımında da mıcır olarak kalker tercih edilir. Alt yapı malzemesi olan mıcır aynı zamanda termik santrallerde de kullanılır. Ayrıca, cam endüstrisinde ve şeker üretiminde de kullanımı tercih edilir.

Kalker Kullanılırken Dikkat Etmeniz Gerekenler Nelerdir?

Kalker yani kireç taşları, kalınlık özelliklerine göre farklı alanlarda kullanılır. Dolayısıyla, kullanım alanlarına göre farklı kesimler yapmak ve isteğe göre ölçülendirmeler yapmak önemlidir. İçerisinde bulundurduğu maddelerin yapısına göre sertlik dereceleri ve kırılganlık durumları değişir. Kireç taşları, kayaçlarını sertlik durumlarına göre kesme katsayıları ayrı ayrı hesaplamak gereklidir. İnşaatlarda ve yapılarda kullanılan kireç taşları; sert, yarı sert, gevşek, som, yoğun, boşluklu gibi isimlerle sınıflandırılırlar. İşlendikten sonra farklı renk değişimleri oluşabilir. Bu durum da ayrıca göz önünde bulundurulmalıdır.

Agregalarda aranan en önemli özellikler şunlardır:

• Sert, dayanıklı ve boşluksuz olmaları,
• Zayıf taneler içermemeleri (deniz kabuğu, odun, kömür… gibi)
• Basınca ve aşınmaya mukavemetli olmaları,
• Toz, toprak ve betona zarar verebilecek maddeler içermemeleri,
• Yassı ve uzun taneler içermemeleri,
• Çimentoyla zararlı reaksiyona girmemeleridir.
• Agreganın kirli (kil, silt, mil, toz,…) olması aderansı olumsuz etkilemekte, ayrıca bu küçük taneler su ihtiyacını da artırmaktadır.
  Beton agregalarında elek analizi, yassılık, özgül ağırlık ve su emme gibi deneyler uygun aralıklarla yapılarak kalite sürekliliği takip edilmelidir. Betonda kullanılacak agregalar TS 706 EN 12620’ye uygun olmalıdır.

Agreganın Fiziksel Özellikleri

Agreganın Porozitesi : Agrega tanelerinde bir miktar boşluk bulunması doğaldır. Agrega tanelerindeki boşluk su emme deneyi yapılarak belirlenir. İri agrega tanelerinin porozitesinin küçük olması ile bu tanelerin mukavemetinin yüksek bir değer alması sağlanır. Mukavemeti yüksek olan taneler kullanılarak üretilen betonların mekanik mukavemeti de artırılabilir.

a) Tamamen kuru taneler:Agrega tanelerinde herhangi bir şekilde hiç su bulunmamaktadır.

b) Kuru yüzeyli taneler:Tanelerin içindeki boşluğun bir kısmı su ile doludur, fakat tanenin yüzeyi tamamen doludur.

c) Kuru yüzeyli doygun taneler:Tanelerin boşluklarının su ile dolması ve yüzeyinin tamamen kuru olması halidir.

d) Islak taneler:Agregadaki boşluklar su ile dolu olduğu gibi yüzeyde de su vardır.
Agregadaki su miktarı agreganın birim ağırlığına, hatta özgül ağırlığına da etki eder. Birim ve özgül ağırlık doygun kuru yüzey hal için verilir. Agregada boşlukların fazla olması agreganın donma ve çevre etkilerine karşı dayanıklılığını azaltır. Agrega su emme yüzdesinin limiti kum ve çakıl için % 1’dir.Su emme yüzdesi yüksek olan agreganın betonda kullanılması beton dayanımını ve dayanıklılığını azaltır.

Agreganın Mekanik Özellikleri

Agregalarda aranılan en önemli özelliklerinden biri mekanik mukavemetleri içerisinde özellikle basınç mukavemetinin yüksek olmasıdır.

Agreganın basınç mukavemeti :Basınç mukavemetinin malzemenin porozitesi ile yakın ilişkisi vardır. Porozitenin küçük olması agrega mukavemetini arttırır. Agreganın jeolojik bakımdan durumu bize mekanik mukavemeti ile ilgili kuvvetli fikirler verir.Betonda kullanılacak agreganın basınç dayanımlarının en az 600 kgf/cm2 olması istenir.

Agreganın aşınmaya mukavemeti : Yol ve hava meydanlarındaki beton çarpma ve aşınma etkisi altındadır. Betonun bu etkilere dayanabilmesi için yapımında kullanılan iri agreganın aşınmaya ve çarpmaya karşı büyük mukavemete sahip olması gerekir.

Birim Ağırlıklarına Göre Agregalar 

Hafif Agregalar : 
Betonun birim ağırlığını azaltmak, betona ses ve ısı yalıtım özelliği kazandırmak için veya atık maddeleri değerlendirmek amacıyla kullanılan agregalardır. Genellikle gözenekli bir yapıya sahiptirler, su emmeleri ve boşluk oranları yüksektir. Basınç, çarpma ve aşıma dayanımı oldukça düşüktür. Birim ağırlıkları 2000 kg/m3’den küçük olan agregalardır. Doğadan doğrudan elde edilebildiği gibi dolaylı olarak da elde edilmeleri mümkündür. Bu agregalar sünger taşı (ponza, bims), volkan tüfleri, diyatomit, yüksek fırın curufu, hızar talaşı, rende talaşı ve genleştirilmiş kil, perlit, şist vb. isimler altında sıralanmaktadır.
Hafif agrega betonu normal agrega betonundan daha pahalıya mal olmaktadır. Çünkü karışımın hazırlanmasında daha fazla çimentoya ihtiyaç duyulmaktadır. Betonun dökülmesinde de özel itina gerekmektedir.

Ağır Agregalar :Bunlar ağır beton elde etmek için kullanılır. Birim ağırlıkları 3200 kg/m3’ den büyüktür. Genel olarak nükleer santral ve (Stratejik Askeri) özellik taşıyan inşaatların betonlarında kullanılır. Doğal ağır agregalardan bazıları basit, manyetit, hematit, limonit vb. Yapay ağır agregalara ise çelik ve demir hurdası gösterilebilir. Ağır agregalarla üretilen betonların karıştırılması, yerleştirilmesi ve sıkıştırılması ayrı bir işçilik ister [2].

Tane Boyutlarına Göre Agregalar

Boyutlarına göre, ince agrega (kum), iri agrega (çakıl) ve Tüvenan (karışık) agrega olmak üzere üç sınıfa ayırmak mümkündür.

İnce agrega (kum) : İnce agrega doğal kum, kırma kum (ince mıcır) veya bunların karışımından elde edilen ve 4 mm göz açıklıklı kare gözlü elekten geçen agregadır. İnce agrega taneleri sert ve sağlam olmalıdır.

İri agrega (çakıl) : Doğal çakıl, kırma taş (iri mıcır) veya bunların karışımından elde edilen ve 4 mm göz açıklıklı kare delikli elek üzerinde kalan agregadır.

Tüvenan (karışık) agrega : Doğal agrega ocağından doğrudan doğruya elde edilen elenmemiş ince ve iri agrega kullanılması istenmemektedir.

Tane Şekline Göre Agregalar
Doğal agrega ocağından çıkan malzemeler genel olarak, yuvarlak, yassı, uzun ve keskin köşelidirler ve bu şekillerine göre sınıflandırılır. Aynı zamanda kırma agregada keskin köşeli agrega grubuna girer. 

Yüzey Dokusuna Göre Agregalar
Agregaları yüzey dokusuna göre düzgün, granüler, prüzlü, kritalli ve petekli olmak üzere beş grubta sınıflandırabilir.

Jeolojik Orijinlerine Göre Agregalar
Agregalar jeolojik orjinlerine göre, volkanik, tortul ve metamorfik şekilde sınıflandırılır.

Mineralojik Yapısına Göre Agregalar
Agregalar minerolojik yapılarına göre silis mineralli, karbonat mineralli ve mika mineralli olarak genelleştirilebilir.

ÜRÜNLERİMİZ

 BETON SANTRALLERİ İÇİN

0/4mm          4/12mm        12/22mm         AGREGA

ALT YAPI İÇİN

0/25mm            0/38mm            0/63mm      DOLGU MALZEMESİ